Sidee Loo Daaweeyaa Kansarka

 Sidee Loo Daaweeyaa Kansarka?

Kansarku waa cudur halis ah oo saameeya malaayiin dad ah dunida oo dhan. Waa cudur ku dhaca unugyada jirka, kuwaas oo si aan caadi ahayn u koraya oo u faafaya. Daaweeynta kansarka waxay ku xiran tahay nooca kansarka, heerka uu marayo, iyo xaaladda guud ee bukaanka. Qormadan, waxaan si faahfaahsan u sharxi doonaa hababka kala duwan ee lagu daweeyo kansarka, talooyinka caafimaad, iyo sida looga hortagi karo cudurkan halista ah.

Maxaa Sababa Kansarka?

Kansarka wuxuu ka dhashaa isbeddelo (mutations) ku dhaca DNA-ga unugyada jirka. Isbeddeladani waxay keenaan in unugyadu ay korayaan iyagoo aan la xakameyn karin, taasoo keenta in ay ku faafaan xubnaha kale ee jirka. Waxaa jira sababo badan oo keeni kara kansarka, waxaana ka mid ah:

Genetics – Haddii qof qoyskiisa ay hore ugu dhacday kansar, wuxuu leeyahay fursad sare oo ah in cudurku ku dhaco.

Cunto xumo iyo nolol xumo – Cuntooyinka warshadaysan, dufanka xad-dhaafka ah, iyo cabitaanka khamriga waxay kordhiyaan halista kansarka.

Sigaar cabista – Waa sababta ugu weyn ee keenta kansarka sanbabada iyo noocyada kale ee kansarka.

Raditation (Shucaac) – Waxaa kamid ah shucaaca qoraxda (UV rays), shucaaca nukliyeerka, iyo xitaa shucaaca laga helo taleefoonada iyo qalabka elektarooniga ah.

Infekshannada qaar – Fayrasyada sida HPV iyo Hepatitis B & C waxay kordhiyaan khatarta kansarka.

Noocyada Kansarka

Kansarku wuxuu leeyahay noocyo kala duwan, kuwaas oo ku dhacaya xubno kala duwan oo jirka ah. Noocyada ugu badan waxaa kamid ah:

• Kansarka naasaha (Breast Cancer)
• Kansarka sanbabada (Lung Cancer)
• Kansarka qanjirka ragga (Prostate Cancer)
• Kansarka mindhicirka (Colorectal Cancer)
• Kansarka maqaarka (Skin Cancer)
• Leukemia – Nooc kansar ah oo saameeya dhiigga iyo dhuuxa lafaha.

Hababka Loo Daaweeyo Kansarka

Waxaa jira dhowr nooc oo daaweyn ah oo lagu daweeyo kansarka, iyadoo lagu xiran yahay xaaladda bukaanka iyo nooca kansarka uu qabo.

1. Qalliin (Surgery)

Qalliinka waa habka ugu horreeya ee lagu daweeyo kansarka haddii uu ku kooban yahay hal meel jirka ka mid ah. Dhakhaatiirtu waxay qalaan unugyada cudurka qaba si looga hortago inuu faafiyo.

Faa'iidooyinka qalliinka:

Haddii kansarka uusan faafin, qalliin wuxuu bixin karaa daaweyn dhamaystiran.

Wuxuu yareeyaa culeyska cudurka si ay daawaynta kale u shaqeyso si fiican.

Qasaarooyinka:

Wuxuu keeni karaa caabuq, xanuun, iyo daal.

Haddii kansarku uu faafay, qalliinka keligiis ma filna.

2. Shucaac (Radiotherapy)

Shucaacu waa hab lagu dilo unugyada kansarka adoo adeegsanaya tamarta sare sida x-rays iyo gamma rays.

Faa'iidooyinka:

Waxay si gaar ah u beegsanaysaa unugyada kansarka iyada oo aan dhaawicin unugyada caafimaadka qaba.

Waxaa loo adeegsadaa ka hor ama ka dib qalliinka si loo yareeyo kansarka.

Qasaarooyinka:

Waxay keeni kartaa daal, finan maqaarka ah, iyo dhaawacyo ku yimaada unugyada caafimaadka qaba.

3. Kiimiko (Chemotherapy)

Kiimiko waa daaweyn loo adeegsado dawooyin sun ah oo lagu dilo unugyada kansarka. Daawooyinkan waxay jirka galaan oo ay burburiyaan unugyada cudurka leh.

Faa'iidooyinka:

Waxay la dagaalantaa kansarka si baahsan, xitaa haddii uu jidhka oo dhan ku fiday.

Waxaa loo isticmaalaa kahor qalliinka ama ka dib si loo yareeyo kansarka.

Qasaarooyinka:

Waxay keentaa timo lumis, matag, tabar-darro, iyo hoos u dhac ku yimaada difaaca jirka.

Waxay dhaawici kartaa unugyada caafimaadka qaba.

4. Daaweynta Hormoonka (Hormonal Therapy)

Noocyada qaar ee kansarka, sida kansarka naasaha iyo qanjirka ragga (prostate cancer), waxay la xiriiraan hormoono jirka ku jira. Hormonal therapy waxay hoos u dhigtaa ama joojisaa hormoonada kobciya kansarka.

Faa'iidooyinka:

Waxay yareysaa kobaca kansarka.

Waxaa loo isticmaali karaa daawayn dheer si looga hortago soo noqoshada cudurka.

Qasaarooyinka:

Waxay keeni kartaa isbeddel xagga dareenka ah iyo caabuqyo ku dhaca xubnaha taranka.

5. Daawaynta Difaca Jirka (Immunotherapy)

Daawayntani waxay kicisaa hab-difaaca jirka si uu la dagaalamo kansarka. Waxaa loo adeegsadaa si gaar ah noocyada kansarka qaarkood.

Faa'iidooyinka:

Waxay kicisaa difaaca jirka si uu si dabiici ah u dilo unugyada cudurka qaba.

Waa mid waxtar leh xitaa marka hababka kale ay guuldareystaan.

Qasaarooyinka:

Waxay keeni kartaa xasaasiyad, qandho, iyo caabuq.

6. Daawaynta Molecular Therapy

Tani waa nooc cusub oo daawayn ah oo lagu beegsado isbeddelka molecular ee keena kansarka. Waa hab wax ku ool ah oo loo adeegsanayo dawooyin gaar ah oo bartilmaameedsanaya unugyada cudurka leh.

Sidee Looga Hortagi Karaa Kansarka?

Inkastoo kansarka uu leeyahay sababo kala duwan, haddana waxaa jira dhowr talaabo oo lagu yareyn karo halista uu qofka ku dhici karo:

• Ka fogow sigaar cabista – Waa sababta ugu weyn ee kansarka sanbabada.
• Cunto caafimaad leh cun – Khudaarta, miraha, iyo cuntooyinka aan warshadaysanayn waxay yareeyaan halista kansarka.
• Jimicsi samee – Jimicsiga joogtada ah wuxuu caawiyaa difaaca jirka.
• Ka fogow shucaaca badan – Ka ilaali maqaarkaaga qorraxda aadka u kulul.
• Hubi caafimaadkaaga mar kasta – Baaritaan joogto ah samee si kansarka hore loogu ogaado.

Gunaanad

Kansarku waa cudur halis ah, balse waxaa jira fursado badan oo lagu daweyn karo haddii la ogaado xilli hore. Hababka daawaynta sida qalliinka, shucaaca, kiimiko, iyo daawaynta difaaca jirka waxay ka caawin karaan bukaanka inuu ladnaado. Sida ugu wanaagsan ee looga hortagi karo waa in la qaato nolol caafimaad leh, baaritaanno joogto ah la sameeyo, lagana fogaado waxyaabaha halista u keeni kara. Haddii aad dareento calaamado shaki galinaya, si degdeg ah ula xiriir dhakhtar. Caafimaadkaaga daryeel!